طبق قانون، حبس تعزیری یکی از انواع مجازات های پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی است که شامل عنوان حد و قصاص و دیه نمی باشد. این مجازات در خصوص ارتکاب محرمات شرعی و یا نقض مقررات حکومتی اعمال می شود. علاوه بر آن، نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف و تعلیق و سقوط آن به موجب قانون است. همچنین مجازات تعزیری شامل ۸ درجه بوده که با توجه به شدت جرم و شرایط آن تعیین می شود.
تفاوت مجازات تعزیری با مجازات حدی
به طور کلی مجازات هایی که در قانون برای مجرمین در نظر گرفته شده است، شامل دو دسته تعزیری و حدی است. پیش تر بیان کردیم که مجازات تعزیری شامل عنوان حد نمی شود؛ چرا که حد مجازاتی است که میزان، کیفیت و نوع اجرای آن در شرع تعیین شده و توسط قاضی قابل تغییر نیست، اما تعیین مجازات تعزیری به عواملی همچون کیفیت ارتکاب جرم و انگیزه مجرم و ... بستگی دارد و قاضی می تواند با توجه به این عوامل آن را تغییر دهد. به عبارتی حدود آن در قانون تعیین شده اما مقدار و کیفیت اجرای آن به نظر قاضی بستگی دارد.
چه جرایمی منجر به مجزات تعزیری می شود؟
پیش تر اشاره کردیم که به طور کلی مجازات تعزیری، شامل جرایمی است که مجازات قصاص، حد و دیه به آن تعلق نگیرد. در نتیجه گستره جرایم تعزیری بسیار وسیع است. به طور مثال جرایم کلاهبرداری، جعل، احتکار و ... همه از مصادیق جرایم تعزیری است.
آیا اعتراض به حکم حبس تعزیری موثر است؟
کسی که محکوم به حبس تعزیری می شود، می تواند نسبت به رای صادره در قالب فرستادن لایحه، در خواست تجدید نظر کند. این اعتراض زمانی که شخص سابقه محکومیت کیفری نداشته باشد می تواند در تخفیف مجازات از سوی قاضی موثر واقع شود. علاوه بر آن در جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸، توبه مرتکب و احراز آن برای قاضی می تواند سبب سقوط تعذیر شود.
آیا حبس تعزیری قابل خریدن است؟
شاید این جمله ر ا شنیده باشید که "حبس خریدنی است" این یک باور حقوقی غلط است؛ چرا که این نوع حبس قابل خرید نیست و تنها تحت وجود شرایطی می توان آن را تقلیل یا تبدیل به جزای نقدی کرد. ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی، جهات تخفیف مجازات را ذکر کرده که در صورت وجود، دادگاه می تواند مجازات تعزیری را تقلیل یا تبدیل کند. به طور مثال تبدیل مصادره کل اموال به جزای نقدی درجه ۱ تا ۴.
قانون گذار جهات قانونی تخفیف مجازات را در ۸ مورد منحصر کرده است:
-گذشت شاکی یا مدعی خصوصی.
-همکاری مؤثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن.
- اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتکاب جرم از قبیل رفتار یا گفتار تحریک‌آمیز بزه‌دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم.
- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار مؤثر وی در حین تحقیق و رسیدگی.
- ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری.
- خفیف بودن زیان وارده به بزه‌دیده یا نتایج زیانبار جرم.
- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم.
- کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن.
علاوه بر آن، ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی، مجازات هایی را نامبرده که می تواند جایگزین حبس تعزیری کرد. این مجازات در صورتی جایگزین حبس می شود که شاکی گذشت کند یا جهات تخفیف جرم وجود داشته باشد که شامل خدمات عمومی رایگان، محرومیت از حقوق اجتماعی، دوره مراقبت و جزای نقدی می شود.
فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما